Góry Świętokrzyskie, położone w centralno-wschodniej Polsce, to jedno z najstarszych pasm górskich w kraju. Ich unikalna geologia, bogata historia oraz różnorodne atrakcje turystyczne przyciągają zarówno miłośników przyrody, jak i entuzjastów kultury.
Góry Świętokrzyskie rozciągają się na obszarze województwa świętokrzyskiego, z Kielcami jako głównym ośrodkiem miejskim regionu. Najwyższym szczytem jest Łysica, wznosząca się na 612 m n.p.m., położona w paśmie Łysogór. Charakterystyczne dla tego regionu są gołoborza – rozległe rumowiska skalne, będące efektem wietrzenia skał w epoce lodowcowej.
Dojazd w Góry Świętokrzyskie jest dogodny dzięki rozwiniętej sieci dróg. Z Warszawy do Kielc prowadzi droga ekspresowa S7, a z Krakowa droga krajowa nr 7. Dla podróżujących komunikacją publiczną dostępne są połączenia kolejowe i autobusowe do Kielc oraz innych miejscowości regionu.
Zamki i zabytki historyczne
Region Gór Świętokrzyskich obfituje w zabytki o znaczeniu historycznym. Jednym z najważniejszych jest Klasztor na Świętym Krzyżu, położony na Łysej Górze. To najstarsze polskie sanktuarium, założone w XI wieku przez benedyktynów. Obecnie można tu zwiedzać bazylikę, muzeum misyjne oraz platformę widokową z panoramą na gołoborza.
Zamek Królewski w Chęcinach
Zamek Królewski w Chęcinach to jeden z najbardziej imponujących zabytków Gór Świętokrzyskich. Wzniesiony na przełomie XIII i XIV wieku, przez wieki pełnił kluczową rolę w obronności regionu oraz stanowił siedzibę polskich królów i możnowładców. W murach zamku przebywali m.in. Władysław Łokietek, Kazimierz Wielki, a także królowa Bona, która zgodnie z legendą ukryła tu swoje skarby.
Dzięki swojej strategicznej lokalizacji na wapiennym wzgórzu, zamek zapewniał doskonałą kontrolę nad okolicą. Dziś jego ruiny są udostępnione do zwiedzania, a atrakcją numer jeden jest możliwość wejścia na dwie zachowane wieże, z których rozpościera się zapierający dech w piersiach widok na całą okolicę. Przy dobrej pogodzie można dostrzec nawet pasmo Tatr!
Na zamku odbywają się liczne wydarzenia historyczne i inscenizacje, przybliżające życie średniowiecznych rycerzy. Zwiedzający mogą zobaczyć ekspozycje broni, przymierzyć zbroję czy uczestniczyć w turniejach rycerskich. W sezonie letnim zamek rozbrzmiewa echem dawnych czasów – organizowane są tu nocne zwiedzania z pochodniami oraz pokazy fireshow, które w połączeniu z gotyckimi murami tworzą niezapomnianą atmosferę.
Nieopodal zamku, w samej miejscowości Chęciny, warto również odwiedzić Klasztor Franciszkanów oraz zabytkowy układ urbanistyczny miasta, które zachowało swój średniowieczny charakter.
Jaskinia Raj
Jaskinia Raj to prawdziwy cud natury i jedna z najpiękniejszych jaskiń krasowych w Polsce. Mimo że nie jest największą jaskinią w kraju, zachwyca niezwykłą szatą naciekową, bogactwem stalaktytów, stalagmitów i stalagnatów, które tworzą fantastyczne formy przypominające kolumny, zasłony czy kaskady wodospadów. Niektóre z nich liczą nawet kilkanaście tysięcy lat!
Jaskinia została odkryta w latach 60. XX wieku przez grupę harcerzy, a od 1972 roku udostępniona jest dla turystów. Zwiedzanie odbywa się wyłącznie w ramach zorganizowanych grup z przewodnikiem, aby chronić delikatny mikroklimat jaskini. Wnętrze jaskini zachowuje stałą temperaturę około 9°C i wysoką wilgotność powietrza, co sprzyja zachowaniu nacieków w niemal nienaruszonym stanie.
Podczas wizyty można podziwiać zarówno bajkowe formacje skalne, jak i ślady dawnych mieszkańców jaskini. Archeolodzy odkryli tu ślady obozowiska neandertalczyków sprzed 50 tysięcy lat, a także kości prehistorycznych zwierząt, takich jak niedźwiedzie jaskiniowe. Wprowadzeniem do zwiedzania jest multimedialna wystawa w pawilonie wejściowym, gdzie prezentowane są znaleziska archeologiczne oraz makieta dawnego życia w jaskini.
Jaskinia Raj to miejsce, które trzeba zobaczyć, będąc w Górach Świętokrzyskich. Ze względu na duże zainteresowanie turystów, warto wcześniej zarezerwować bilety, zwłaszcza w sezonie letnim i podczas ferii zimowych.
Atrakcje turystyczne
Park Etnograficzny w Tokarni
Park Etnograficzny w Tokarni to jedno z najważniejszych miejsc w regionie dla miłośników historii i tradycji. Jest to rozległy skansen, który przenosi zwiedzających w świat dawnej wsi świętokrzyskiej. Na terenie o powierzchni ponad 65 hektarów można podziwiać kilkadziesiąt zabytkowych budynków, w tym drewniane chałupy chłopskie, dwory szlacheckie, wiatraki, karczmę oraz wiejskie kościoły.
Spacerując po skansenie, można zobaczyć autentyczne wnętrza domów sprzed kilkuset lat, poznać dawne zawody oraz dowiedzieć się, jak wyglądało życie codzienne mieszkańców regionu. Organizowane są tu liczne warsztaty rzemieślnicze, pokazy tradycyjnego pieczenia chleba, a także wydarzenia folklorystyczne, które pozwalają w pełni poczuć klimat minionych czasów. Park Etnograficzny to idealne miejsce dla rodzin z dziećmi, które mogą w praktyczny sposób poznać historię i kulturę Kielecczyzny.
Świętokrzyski Park Narodowy
Świętokrzyski Park Narodowy to prawdziwa perła regionu, obejmująca najcenniejsze przyrodniczo tereny Gór Świętokrzyskich. Park chroni unikalne ekosystemy, w tym rozległe puszcze jodłowe, malownicze gołoborza oraz liczne gatunki rzadkich roślin i zwierząt. Na jego terenie wyznaczono kilka głównych szlaków turystycznych, które prowadzą przez najbardziej spektakularne krajobrazy regionu.
Najbardziej popularnym celem wędrówek jest Łysica (614 m n.p.m.), uznawana za najwyższy szczyt Gór Świętokrzyskich. Szlak prowadzący na jej wierzchołek rozpoczyna się w miejscowości Święta Katarzyna i oferuje wspaniałe widoki na otaczające pasma górskie. Drugim niezwykle atrakcyjnym miejscem jest Łysa Góra (595 m n.p.m.), na której znajduje się słynny klasztor na Świętym Krzyżu. To tutaj, według legend, odbywały się sabaty czarownic, a miejsce do dziś owiane jest nutą tajemnicy.
Dodatkową atrakcją są liczne punkty widokowe oraz drewniane wieże obserwacyjne, z których można podziwiać panoramę parku. Wizyta w Świętokrzyskim Parku Narodowym to doskonała okazja do aktywnego wypoczynku na świeżym powietrzu oraz kontaktu z dziką przyrodą.
Rezerwat Kadzielnia w Kielcach
Rezerwat Kadzielnia to jedno z najbardziej niezwykłych miejsc w Kielcach. Dawny kamieniołom wapienia został przekształcony w wyjątkową atrakcję turystyczną, oferującą zarówno piękne krajobrazy, jak i ciekawe formy geologiczne. Na terenie rezerwatu znajduje się monumentalna Skałka Geologów, stanowiąca punkt widokowy na całe miasto.
Jednym z największych atutów Kadzielni jest podziemna trasa turystyczna, prowadząca przez system trzech jaskiń: Odkrywców, Prochownię i Szczelinę. Trasa ma około 140 metrów długości i pozwala zobaczyć fascynujące formacje skalne, nacieki oraz skamieniałości sprzed milionów lat.
Rezerwat Kadzielnia to także miejsce licznych wydarzeń kulturalnych, ponieważ znajduje się tu amfiteatr, w którym organizowane są koncerty, festiwale i spektakle plenerowe. To doskonała atrakcja zarówno dla miłośników geologii, jak i dla osób szukających niecodziennych wrażeń w samym sercu Kielc.
Szlaki turystyczne
Góry Świętokrzyskie to raj dla miłośników pieszych wędrówek. Poniżej przedstawiam trzy godne polecenia szlaki:
- Główny Szlak Świętokrzyski im. Edmunda Massalskiego (czerwony)
Najdłuższy szlak regionu, liczący około 105 km, rozpoczyna się w Gołoszycach, a kończy w Kuźniakach. Trasa prowadzi przez najważniejsze pasma Gór Świętokrzyskich, w tym Łysogóry i Pasmo Masłowskie. Po drodze mija takie atrakcje jak wspomniany wcześnej Święty Krzyż, Łysicę, Klasztor w Świętej Katarzynie oraz Rezerwat Kadzielnia. Szlak oferuje liczne punkty widokowe oraz możliwość obcowania z unikalną przyrodą regionu.
- Szlak niebieski Chęciny – Łagów
Trasa o długości około 60 km rozpoczyna się w Chęcinach, gdzie warto zwiedzić Zamek Królewski. Szlak prowadzi przez Jaskinię Raj, Pasmo Zgórskie oraz Chęcińsko-Kielecki Park Krajobrazowy, kończąc się w miejscowości Łagów. Po drodze turyści mogą podziwiać malownicze krajobrazy, formacje skalne oraz liczne zabytki przyrody i kultury.
- Ścieżka edukacyjna „Śladem kolejki wąskotorowej” Nowa Słupia – Święta Katarzyna
To propozycja dla osób poszukujących krótszych tras o walorach edukacyjnych.
Główne miejscowości noclegowe
Kielce – największe miasto regionu, oferujące szeroki wybór hoteli, pensjonatów i apartamentów. Idealne miejsce na bazę wypadową, zwłaszcza dla osób planujących zwiedzanie okolicznych atrakcji, takich jak Rezerwat Kadzielnia czy Jaskinia Raj.
Święta Katarzyna – popularna miejscowość turystyczna u podnóża Łysicy. Znajdują się tu liczne pensjonaty i gospodarstwa agroturystyczne. To świetne miejsce dla osób chcących rozpocząć wędrówki po Świętokrzyskim Parku Narodowym.
Nowa Słupia – niewielka miejscowość z bogatą historią, położona u podnóża Łysej Góry. Znajdują się tu zarówno hotele, jak i kwatery prywatne, a dodatkową atrakcją jest coroczny Dymarki Świętokrzyskie – impreza nawiązująca do dawnego hutnictwa żelaza.
Chęciny – malownicza miejscowość znana głównie z zamku królewskiego. W okolicy można znaleźć różne formy zakwaterowania, od hosteli po luksusowe pensjonaty.
Atrakcje dla dzieci
Góry Świętokrzyskie to doskonały kierunek dla rodzin z dziećmi. Oto kilka miejsc, które przypadną najmłodszym do gustu:
Park Legend w Nowej Słupi – interaktywna atrakcja inspirowana świętokrzyskimi legendami, gdzie dzieci mogą poznać historię czarownic, zbójników i dawnych mieszkańców regionu.
Bałtowski Kompleks Turystyczny – miejsce, które łączy park dinozaurów, zoo, park rozrywki i oceanarium. To jedna z największych atrakcji dla rodzin w województwie świętokrzyskim.
Osada Średniowieczna w Hucie Szklanej – zrekonstruowana wioska średniowieczna, w której dzieci mogą zobaczyć, jak wyglądało życie przed wiekami.
Centrum Nauki Leonardo da Vinci – interaktywne centrum edukacyjne w Podzamczu Chęcińskim, pełne nowoczesnych eksperymentów i wystaw dla dzieci i dorosłych.
Góry Świętokrzyskie zimą – atrakcje na ferie
Choć nie są to typowe góry do uprawiania narciarstwa, zimą również oferują ciekawe atrakcje.
Ośrodek narciarski Sabat Krajno – niewielki stok narciarski z wyciągiem, idealny dla początkujących narciarzy i rodzin z dziećmi.
Lodowisko w Kielcach – doskonała opcja na aktywne spędzenie czasu, jeśli warunki pogodowe nie sprzyjają wędrówkom.
Kuligi w Świętokrzyskim Parku Narodowym – organizowane przez lokalne gospodarstwa agroturystyczne, pozwalają poczuć zimowy klimat regionu.
Co zobaczyć w okolicy?
Jeśli planujesz dłuższy pobyt w Górach Świętokrzyskich, warto rozważyć wizytę w kilku pobliskich miejscach:
Sandomierz – jedno z najpiękniejszych miast w Polsce, pełne renesansowych kamienic, wąskich uliczek i zabytkowego rynku.
Krzyżtopór – ruiny imponującego zamku w Ujeździe, który niegdyś był jedną z najwspanialszych rezydencji w Europie.
Opactwo Cystersów w Wąchocku – dobrze zachowany klasztor, który jest jednocześnie jednym z najstarszych zabytków sakralnych w Polsce.
Rezerwat Skałki Piekło pod Niekłaniem – unikalne formacje skalne, przypominające fantazyjne kształty, idealne miejsce na krótką wycieczkę.
